محسن رضایی بودجه علم را هزینه نمی‌داند

گروه حوزه و دانشگاه خبرگزاری مهر هر روز در قالب ویژه نامه ای تحت عنوان "دانشگاه و انتخابات دهم"به مناسبت انتخابات ریاست جمهوری به بررسی برنامه کاندیداها در عرصه آموزش عالی می پردازد. در این بخش نظرات روح الامینی حامی محسن رضایی منتشر شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، عبدالحسین روح الامینی نجف آبادی از نمایندگان حامی محسن رضایی کاندیدای دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری است که در گفتگوی مشروح با خبرگزاری مهر به بیان دیدگاههای این کاندیدا در مورد آموزش عالی و برنامه های وی در بحث دانشگاهها پرداخته است. وی در این گفتگو از برنامه های محسن رضایی در عرصه آموزش عالی گفته و تاکید کرده است اتکای بسیاری از برنامه های دکتر رضایی برای پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور مبتنی بر به کارگیری آحاد نخبگان جامعه است.

* خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه: کاندیدای مورد حمایت شما در انتخابات ریاست جمهوری به طور حتم بر علاوه بر برنامه هایی که برای آموزش عالی کشور دارد ضعف های دولت نهم را نیز شناخته تا به رفع آنها بپردازد. وضعیت آموزش عالی در دولت نهم را چگونه ارزیابی می کنید؟

- عبدالحسین روح الامینی نجف آبادی: دولت نهم در بخش آموزش عالی به لحاظ رشد کمی قدمهای خوبی را برداشته است. البته اینکه این شتاب و گسترش را تنها محصول همین چهار سال دولت نهم بدانیم مقداری بی انصافی در مورد زحمات دولتهای گذشته است. شورای عالی انقلاب فرهنگی و برنامه چهارم توسعه در افق چشم انداز 20 ساله نیز وظایفی را بر عهده دولت و قوه مجریه گذاشته که بر اساس آن حرکت پرشتاب برای رسیدن به جایگاه نخست علمی، فناوری و اقتصادی در منطقه آسیای جنوب غربی هدف قرار گرفته است و دولتها باید بر اساس آن حرکت کنند. 

* یعنی معتقدید برخی از دستاوردهای علمی که در دولت نهم مورد بهره برداری قرار گرفت حاصل تلاش دولت نهم نبوده است. یعنی در طول سالیان سال با تلاش محققان در دولت های مختلف حاصل شده است.

- مسلما دولت نهم تاثیر زیادی داشته است اما بسیاری از دستاوردهای دوره اخیر مانند افزایش دانشجویان و یا افزایش مقالات با رشد حدود 40 درصدی سالیانه مدیون افزایش دوره های کارشناسی ارشد و دکتری در 20 ساله اخیر است که می توان گفت شتاب و توسعه آن از اواخر دهه 60 آغاز و همچنان پرشتاب ادامه دارد. در زمینه علمی دستاوردها در طی یکسال یا چند سال حاصل نمی شود. زمینه سازی و پیش زمینه هایی برای موفقیتهای علمی نیاز است. این بستر برای رشد علمی کشور توسط نظام فراهم شده و مربوط به دولتی خاص نیست. سیاست نظام و وظایف حکومت و دستوراتی که در برنامه چهارم در زمینه آموزش و پژوهش بر آن تاکید شده زمینه موفقیتهای علمی را فراهم می کند. پس هر دولتی که روی کار بیاید و باشد باید برای دستیابی کشور به جایگاه اول منطقه تلاش کند و برنامه های خود را در این راستا تنظیم کند. البته خوشبختانه در حال حاضر در بسیاری از علوم در سطح منطقه حرف اول را می زنیم اما در مجموع رتبه نخست را نداریم.

* آیا برنامه چهارم که شما بر آن چندین بار تا این جای گفتگو تاکید کردید به خوبی بندهای مرتبط با آموزش و پژوهش آن در دولت نهم و در وزارتخانه های علوم و بهداشت اجرا شد؟

- نکته مهم نحوه اجرای برنامه است که قاعدتا وزارت بهداشت در این زمینه بهتر از وزارت علوم عمل کرده است و نسبت به عملکرد کلی آموزش در دولت موفقتر بوده است. شاید این امر به مدیریت بهتر مربوط می شود.البته وزارت علوم هم می توانست بهتر عمل کرده و همراهی و مشارکت دانشگاهیان را جلب کند. توجه ویژه مقام معظم رهبری به توسعه علم و فناوری در کشور تاثیر تعیین کننده ای در شتاب علمی کشور داشته است. به عنوان مثال رهبر معظم انقلاب در اجلاس روسای دانشگاهها در تابستان سال 85 از کمبود اعتبارات و تخصیص بودجه پژوهش گلایه کردند و خواستار توجه بیشتر دولت در این زمینه شدند. هر چند که در این زمینه به خوبی عمل نشد و در حالی که سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی باید در پایان برنامه به سه درصد می رسید اما همچنان به یک درصد هم نرسیده ایم.

* به اعتقاد شما در دولت نهم کیفیت و کمیت علم همگام با هم رشد کرده اند؟

- بخش آموزش عالی در کمیت خوب بوده است اما بحث کیفیت آموزش عالی و پژوهش نیازمند توجه بیشتر و ملموس تر به نخبگان این عرصه در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی است تا آنها بتوانند ضمن مشارکت در امور مربوط به خودشان کمکهایی را که حالت صدقه ای ندارند دریافت کنند.بوروکراسی تامین اعتبارات نباید حالت صدقه داشته باشد. متاسفانه در ارتباط با معاونت علمی ریاست جمهوری رضایت مندی لازم در میان اساتید دانشگاهی وجود ندارد زیرا در شان دانشگاهیان عمل نمی کند.
قدرمطلق بودجه دوره اخیر دانشگاهها افزایش خوبی نسبت به گذشته داشته است اما نسبت رشد تولیدات علمی متناسب با نسبت افزایش بودجه ها نبوده است. توسعه علمی کشور حاصل ایثار و فداکاری محققین کشور است که بار اضافه تری را بر دوش می کشند. امکانات موجود و اعتبارات متاسب با رشد علمی نیست و به تعبیری جامعه علمی ایثارگونه بسیاری از کمبودها و مشکلات را تحمل می کند. می توان گفت در سالهای اخیر سفره گسترده تر شده اما هزینه متناسب با آن نبوده است. بحث تجاری سازی علم و فناوری و محصولات تحقیق در این دوره خیلی موفق نبوده است. البته تلاش هایی شده اما آن شتاب لازم را برای تجاری سازی علم و فناوری متناسب با جایگاهی که در چشم انداز بوده نداشته است. نمونه اش پارکهای علم و فناوری که بیشتر به جای آنکه رقمهای اقتصادی و کارکردهایشان مورد توجه باشد تعداد و اسامی آنها مطرح شد.

* کاندیداها به جای پرداختن به مسائل اصلی دانشگاهها از ستاره دار شدن دانشجو و بازنشستگی اساتید می گویند که به نظر می رسد این مباحث مشکل بخش اعظمی از جامعه دانشگاهی نباشد. مشکل اصلی دانشگاهها را چه می دانید؟ چرا کاندیداها در سخنرانیهایشان بیشتر شعاری عمل می کنند تا اینکه برنامه ای برای اصلاح این مشکلات بیان کنند؟

- مشکلات اصلی دانشگاهها و آموزش عالی مشکلات مدیریتی، کمبود اعتبارات، اشتغال فارغ التحصیلان، رسیدگی به مسائل اجتماعی خاص دانشجویان و مسائل فرهنگی است. اینها نیازمند توجه بیشتر در برنامه نامزدها هستند تا مسائلی که متاسفانه جنبه شعاری و هیجانی پیدا کرده اند و در برنامه و شعارهای کاندیداها مطرح می شوند.

* آموزش عالی درستی که دولت دهم باید بر اساس آن عمل کند را چگونه می دانید؟

- دیدگاه سنتی برنامه ریزان کشور که نگاه به علم و فناوری و سرمایه گذاری و تخصیص اعتبارات در این زمینه را هزینه می دانند دیدگاه بسیار عقب افتاده ای است در حالی که هر ریال اعتبار و هزینه در این زمینه سرمایه گذاری برای تولید علم و رونق و تعالی جامعه است.این اعتبارات هزینه ای نیست بلکه سرمایه ای است و متاسفانه در دولتهای قبل همه در این موضوع مشترک بوده اند. کمترین توجه در دولتها به آموزش و پرورش، آموزش عالی و علم و فناوری شده است. این در حالی است که در اقتصاد دانش بنیان تولید ثروت از راه علم و فناوری در بسیاری از کشورها نقش پررنگ تری پیدا کرده است. با توجه به سرمایه های انسانی بی نظیری که در کشور ما وجود دارد این امر متناسب با شان و جایگاه کشور نیست و دولت دهم برای جبران این عقب ماندگی ها خارج از شعار باید در عمل بخش ویژه ای از اعتبارات و امکانات را به بخشهای مربوط به علم و فناوری اختصاص دهد در غیر این صورت دستیابی به رتبه نخست منطقه سخت تر خواهد شد.

* مشخصات وزیر علوم کابینه دهم از نظر شما چیست؟

- وزیر علوم کابینه در رتبه بندی اعضای کابینه باید جزو پنج نفر اول و برگزیده کابینه باشد نه جزو پنج نفر آخر. به همین علت باید نه تنها واجد ویژگی های مربوط به حوزه کاری خودش در علم و فناوری باشد بلکه باید از شخصیتهای برجسته و تاثیرگذار در حوزه مسائل کلان کشور و کابینه باشد. همیشه وزاری این بخش چون اعتبارات کمتری داشته اند جزو شاگر اولها محسوب نمی شده اند و معمولا این وزاری صنعتی و اقتصادی بوده اند که از آنها پیشی گرفته اند.

* جایگاه تشکلهای دانشجویی یکی از چالشهای مخالفان و موافقان دولت است. دولت معتقد است با تنوع بخشی به تشکلها جایگاه این نهاد دانشجویی را ارتقاء داده اما مخالفان دولت نگاهی دیگر به این موضوع دارند و معتقدند جایگاه تشکلهای دانشجویی در این دولت متزلزل شد. نظر شما در این زمینه چیست؟ 

- شور و نشاط فعالیتهای دانشجویی در دانشگاهها تابعی از شور و نشاط اجتماعی جوانان در مجموعه کشور است. قاعدتا زمانی که وضعیت جوانان در کشور نشاط، شادابی، امید و تاثیرگذاری روز افزون در مسائل کشور باشد خود به خود تشکلهای دانشجویی پیش قدم خواهند شد. دانشگاه و جامعه مانند ظروف مرتبط هستند. هر شور و نشاط اجتماعی و سیاسی در جامعه توسعه و زمینه بیشتری پیدا کند خود به خود در دانشگاه هم این شور و نشاط افزایش می یابد.

* بحث بازنشستگی اساتید هم از بحثهای مورد توجه کاندیداهای ریاست جمهوری در هفته های گذشته است. بازنشستگی امری عادی است و برای هر قشری این اتفاق می افتد. چرا به این اندازه به بحث بازنشستگی اساتید دامن زده می شود. آیا نگاه سیاسی در این بازنشستگیها دخیل است؟

- در علم و فناوری بازنشستگی به تعبیری معنی رسمی ندارد ولی مدیریت رابطه افراد با دانشگاهها بسیار مهم است و نباید مانع جذب استعدادهای خلاق و جوان به سیستم آموزش عالی شود. به عبارتی تنظیم خروجی نباید مانع ورودی شود. ما هچنان باید به جذب اساتید جدید بپردازیم و این امر در دانشگاهها باید چشمه ای جوشان باشد. ابتکاری که در بعضی موسسات در این زمینه به کار رفته بسیار خوب است اینکه آنها به نوعی زمینه همکاری اساتید پیشکسوت را آماده می کنند و به عنوان مثال پستهای سازمانی را به این اساتید می دهند بسیار قابل توجه است. این جریان باید زمان بندی و به خوبی مدیریت شود تا بتوانیم از اساتید پیشکسوت با توجه به تجربه آنها استفاده کنیم. ضمن اینکه نباید نگذاریم که قوانین مانع ورود اساتید جوان شوند. زمانی که سرمایه ها به گردش در بیایند بهره وری بالا می رود که این سرمایه هم استعداد جوانان است و هم تجربه اساتید با سابقه. مهم به کارگیری و به جریان انداختن این سرمایه ها است.

* وضعیت فرهنگی حاکم بر دانشگاهها را چگونه ارزیابی می کنید؟
- خوشبختانه به برکت توجه ویژه مقام معظم رهبری و برکات انقلاب به لحاظ روحی و معنوی و فرهنگی دانشگاهها وضعیت بهتری دارند و رو به رشد هستند اما این تاثیرگذاری فرهنگی نباید به دانشگاه محدود شود و این امر در تعامل با جامعه و ارتباطات فرهنگی منطقه ای هنوز جای کار دارد.

 * یکی از مباحث بسیار تاثیرگذار در فضای آموزشی کشور پیوند حوزه و دانشگاه است. کاندیدای مورد حمایت شما چگونه می خواهد چنین ارتباطی را تقویت کند تا حوزه و دانشگاه به عنوان دو بال آموزش و پژوهش کشور به هم نزدیکتر شوند؟ 

- تعامل حوزه و دانشگاه باید تعامل در صحنه عمل و محتوی و متن کار حوزه و دانشگاهها باشد نه تنها در عنوان و شعار و جلساتی که در 27 آذر ماه سالروز وحدت حوزه و دانشگاه برگزار می شود. این ارتباط باید در طول سال جاری باشد. خوشبختانه دروس معارف اسلامی با حضور روحانیت در دانشگاهها به لحاظ معنوی و روحانی اثرات خوبی را در دهه های اخیر داشته است اما نباید به این حد محدود شود. در بلاجویی و نسخه پیچی برای دردهای مزمن جامعه به خصوص اقتصاد، سیاست، فرهنگ، اجتماع، قضاوت، علم و ...  باید توجه کیفی و محتوایی به هم اندیشی و همکاری حوزه و دانشگاه بیشتر مدنظر قرار گیرد که دولت نهم در این زمینه مانند دولتهای گذشته برنامه موفقی را ارائه نکرد.

* مهمترین برنامه های کاندیدای مورد حمایت شما در بخش آموزش عالی چیست؟

- محوریت برنامه های دکتر محسن رضایی بحث نجات اقتصاد کشور و توجه ویژه به اصلاح الگوی مدیریت اجتماعی در عرصه های مختلف کشور است. اگر فضای کسب و کار اقتصادی و فضای مدیریت دستخوش تغییر و تحول بشود حتما نقش ویژه ای را اساتید و دانش آموختگان بی شمار مراکز آموزش عالی و تحقیقات بر عهده خواهند گرفت. شتاب و رونق توسعه اقتصادی کشور در افزایش نشاط و انگیزه جامعه دانشگاهی برای اعتلای اقتصادی کشور و دستیابی به جایگاه نخست علمی و فناوری و اقتصادی کشور نقش مهمی دارد. اتکای بسیاری از برنامه های دکتر رضایی برای پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور مبتنی بر به کار گیری آحاد نخبگان جامعه است. ارتباط میان دانشگاه و صنعت و تجاری سازی دستاوردهای علمی نیازمند توجه ویژه مدیریتی و عملیاتی است و نه شعاری. در نتیجه موتور توسعه کیفی دانشگاهها تکمیل زنجیره یا چرخه تولید دانش به ثروت است. می توان گفت تجاری سازی علم و فناوری نیازمند مدیران کارکشته و به کارگیری عموم نخبگان برجسته کشور در این زمینه است. البته فعالیت سیاسی و شور و نشاط گسترده در دانشگاهها لازمه یک دانشگاه زنده، پویا و علمی است که دکتر رضایی بر این موضوع تاکید ویژه دارد.