انتشار برنامه های کروبی درحوزه سلامت

دکتر کرم الله طولابی مشاور کروبی در امور سلامت مهمترین محور های برنامه های کروبی در حوزه سلامت را منتشر کرد.
متن کامل آن بدین شرح است.
جایگاه سلامت در توسعه کشور­­­­

· سلامت چیست و جایگاه آن در توسعه کشور کجاست و وظایف دولت در حوزه سلامت چیست ؟برخورداری از یک زندگی سالم و مولد و با کیفیت توام با طول عمر قابل قبول و عاری از بیماری و ناتوانی حقی است همگانی که مسئولیت و تولیت آن بر عهده دولتهاست و پیش شرط تحقق توسعه پایدار که منجر به امنیت و رفاه عمومی میگردد است. در قانون اساسی کشورمان نیز در اصول مختلف (۴۳و۲۹و۳) با محوری شمردن سلامت کامل و جامع انسان دولت را مکلف میکند که تمامی منابع و امکانات و ظرفیتهای خود را در جهت تآمین ، حفظ و ارتقاء سلامت افراد بسیج کند.

از دیدگاه بهداشت جهانی سلامت عبارت است از : احساس رضایت کامل جسمانی روانی و اجتماعی (نه تنها فقدان بیماری و ناخوشی) و از دیدگاه تئوری سرمایه انسانی سلامت افراد یک (انباشت سرمایه) است که به مرور زمان با گذر طبیعی عمر مستهلک میشود.بیماری باعث استهلاک غیر طبیعی و سرمایه گذاری در سلامت باعث جبران آن میگردد.

· چه عواملی بر سلامتی انسان تاثیر گذارند؟

این عوامل شامل دو گروه: ۱) ذاتی ۲) محیطی هستند. سلامت انسان محصول تعامل پیشینه ژنتیکی، محیط اجتماعی روانی و اکولوژیکی ست که او را در بر میگیرند.

محیط زندگی (فیزیکی،اقتصادی،اجتماعی،اکولوژیکی) آشکارا بر سلامت انسان تاثیرگذارند.محیط زندگی بشر دائما در حال تغییر است.این تغییرات باعث دگرگونی در روش زندگی و کار انسان گشته که تاثیرات فراوانی بر سلامتی وی دارد.این تغییرات که از آن به عنوان گذر سلامتی نام برده میشود باعث تغییرات الگوی بیماری و مرگ انسانها میشود.در بسیاری از کشورها با درجه ای که از این گذر تاریخی متاثر شده اند تغییرات اپیدمیولوژیکی بوجود آمده که منجر به تغییرات هرم سنی به سمت سالخوردگی و تغییر الگوی بیماریها به سمت بیماریهای مزمن و حوادث گشته است که همراه با پیدایش فناوری نوین و گران قیمت و تقاضاهای جدید باعث تحمیل هزینه های سنگین و بی سابقه در حوزه سلامت گشته است.

· کشور ما بطور خاص با چه مشکلاتی در حوزه سلامت گریبانگیر است؟

در واقع کشور ما به علت پدیده گذر سلامتی از هر دو شکل توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی رنج میبرد.این مشکلات را میتوان به ترتیب اولویت در موارد زیر دسته بندی کرد:

۱) فقر فرهنگی و اقتصادی که آموزش پذیری را در مردم مشکل کرده و احساس تعلق اجتماعی و مسئولیت اجتماعی در آنها ضعیف گشته بطوریکه علاقه کمتری به رعایت بهداشت فردی و اجتماعی از خود نشان میدهند.

۲) مشکلات تغدیه ای ناشی از کمبود و دریافت انرژی ، ویتامین و املاح ، بدخوری و بیش خوری که منجر به اضافه وزن و چاقی و متعاقب آن ابتلا به بیماریهای پرفشاری خون و دیابت که در نهایت باعث بیماریهای قلبی و عروقی گردیده که طبق آمار موجود بالاترین میزان مرگ و میر کشور به این دسته از بیماری یعنی قلبی و عروقی تعلق دارد که قسمت عمده آن قابل پیشگیری است.

۳) حوادث جاده ای و ترافیکی با مرگ و میر بیش از بیست هزار کشته (۳۵ نفر در هر ۱۰۰هزار نفر) و ۱۰۰هزار مجروح و معلول در سال به عنوان یک فاجعه و عامل اصلی تهدید کننده سلامت مردم که کاملأ قابل پیشگیری است .

۴) بلایا و حوادث طبیعی مثل زلزله و سیل با تلفات حدود ۱۶هزار نفر در سال که با برنامه ریزی و همکاری بین بخشی تا حدود زیادی قابل پیشگیری است.

۵) عوامل آلاینده مثل دفع غیر بهداشتی فاضلاب و مواد زائد ، دود ناشی از سوختهای جامد و فیسلی در محیط های بسته و تخریب محیط زیست.

۶) مصرف مواد مخدر و ابتلاء قابل توجهی از جمعیت کشور به آن و مشکلات ناشی از آسیبهای اجتماعی خانواده های آنها و بیماریهای ویژه ناشی از تزریق مواد مخدر و همچنین مصرف دخانیات و الکل.

· فعالیت های نظام سلامت باید در راستای چه اهدافی باشد ؟

بطور کلی اهداف نظام سلامت در سه مورد زیر خلاصه میشود:

۱)تأمین و حفظ و ارتقاء سلامت افراد.

۲) پاسخگویی به نیازهای پزشکی مردم.

۳)مشارکت عادلانه مردم در تأمین منابع مالی حوزه سلامت.

· کارکردهای اصلی حیطه نظام سلامت کدامند؟

کارکردهای نظام سلامت در چهار حیطه زیرخلاصه میشود :

۱)تولیت.

۲)تأمین منابع مالی حوزه سلامت.

۳)ارائه خدمات.

۴)تولید منابع.

· در حال حاضر آیا نیازی به اصلاح نظام سلامت وجود دارد؟

بلی- با توجه به تغییرات ایجاد شده در انسان ، محیط او و تقاضاهایش ، نیازها و مشکلات جدیدی پدید آمده که باید تدابیر نوینی اندیشید تا بتوان علاوه بر نگهداشت سطح کنونی سلامت که حاصل زحمات فراوان مدیران قبلی بوده است شاخص های سلامت را به درجات بالاتری ارتقاء داد.

· با چه اهرمهایی میتوان اصلاحات لازم را در چهار حیطه کارکردی نظام سلامت انجام داد؟

نظام سلامت بسیار پیچیده و غامض است.روشهای مختلفی برای شناخت و تأثیرگذاری و اصلاح آن وجود دارد.یکی از این روشها مبتنی بر مشکل یابی و دسته بندی آنها و پیداکردن علل ریشه ای و یافتن اهرمهای کنترل آن است.به علت پیچیدگی زیاد ، تنوع و تأثیر متقابل عوامل مختلف در بخش سلامت اثرگذاری همزمان و موثر همه عوامل غیر ممکن است. راهکارهای روشنگرانه اهرمهای کنترل برای اثرگذاری بر این نظام پیچیده ایجاد شده است.تغییر در این اهرمهای کنترل باعث تغییرات شگرفی در کل نظام سلامت در چهار حیطه پیش گفت میشود.در واقع اهرمهای کنترل پنجگانه (تأمین مالی ، نظام پرداخت ، اجرای مقررات ، سازماندهی ) ابزارهای اصلی حاکمیت است که تلاش میکند علاوه بر نگهداشت سطح کنونی در راستای بهبود شاخص های میانی (کارآیی ، اثربخشی ، عدالت و کیفیت) اقدام به اصلاحات لازم نماید.

نظام پرداخت بر انگیزه ها و رفتار ارائه کنندگان خدمات تأثیر جدی دارد.تأمین مالی روش فوق تأثیر بسزایی در تأمین عدالت دارد.سازماندهی میتواند باعث تغییرات عمده ای در سطح اجرا ، تأمین مالی و نظارت گردد.اجرای مقررات ، تضمین کننده همه موارد فوق است.هر چهار عامل در بلند مدت سبب تغییر پایدار در رفتار میشوند.

· وظیفه و اهداف نظام سلامت چیست؟

هدف اصلی و اساسی حوزه سلامت همانا تأمین و حفظ و ارتقاء سلامت است که اهداف درونی دیگری نیز مانند مشارکت عادلانه مردم در تأمین هزینه های سلامت و نحوه پاسخ نظام سلامت به انتظارات مردم را شامل میشود.به عبارتی نظام سلامت باید بتواند به درستی به آنچه مردم از آن انتظاردارند پاسخ دهد و در تنظیم مشارکت آنها در تولید ، توزیع و مصرف خدمات رعایت عدالت را بنماید.نظام سلامت مشتمل بر تمام سازمانها و منابعی است که به ارائه اقدامات سلامت میپردازد و این اقدامات عبارت از هرگونه تلاش است که خواه در مراقبتهای سلامت فردی ، خدمات اجتماعی و یا از طریق برنامه های بین بخشی انجام میگردد که هدف آن ارتقاء سلامت یعنی بالابردن سطح کمی و کیفی زندگی آحاد جامعه است.

· وزارت بهداشت و درمان چه نقشی در حوزه سلامت دارد؟

نقش اصلی وزارت بهداشت تولیت امور سلامت است یعنی پذیرفتن تعیین و تقویت قوائد اجرایی و ارائه جهت گیری و راهبردها برای تمامی نقش آفرینان این بخش و پذیرش مسئولیت کلان و پاسخگویی در بالاترین سطح به نیابت از دولت که این نقش در سه عملکرد ۱) سیاستگذاری ۲) حاکمیت درون بخش ۳) رهبری بین بخشی تجلی میابد.

· مدیریت و تأمین منابع مالی در حوزه سلامت چگونه است؟

مدیریت و تأمین منابع مالی در سه کارکرد مشخص زیر خود را نشان میدهد:

۱) جمع آوری منابع: یعنی فرآیندی که طی آن نظام سلامت منابع خود را از طریق دولت ، خانوار ، کارفرما و کمکهای اهدایی از مردم ، سازمانهای غیر دولتی ، نهادهای خیریه و سازمانهای بین المللی تأمین میکند.

۲) تجمیع و مدیریت منابع: به گونه ای که ریسک پرداخت برای هزینه های سلامت بوسیله تمامی افراد و نه توسط تک تک افراد متحمل شود.

۳) خرید خدمت: فرآیندی که طی آن منابع تجمیع شده جهت انجام مجموعه ای از مداخلات مؤثر در ارتقاء سلامت افراد، به ارائه کنندگان خدمات پرداخت میشود.

· ارائه خدمات در حوزه سلامت چگونه است؟

ارائه خدمات در حوزه سلامت در چهار سطح زیر انجام میشود:

۱) پیشگیری: که بخشهای بهداشت و تغذیه و تا حدودی دارو در آن مؤثر هستند.

۲) خدمات بالینی: که بخشهای درمان و دارو در آن مؤثر هستند.

۳) بازتوانی و نوتوانی: که بخشهای درمان و تجهیزات پزشکی در آن دخالت دارند.

۴) پاسخگویی به خطرات و بلایا در کشور.

· وزارت بهداشت در چه حوزه هایی نیاز به سرمایه گذاری دارد و اصولأ منابع اصلی حوزه سلامت چه چیزهایی هستند؟

در پنج حوزه عمده :

۱) تأمین و تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص در گروه بهداشتی و پزشکی و مدیریت و رهبری.

۲) پژوهش و نوآوری.

۳) فضاهای فیزیکی.

۴) تجهیزات پزشکی.

۵) دارو و ملزومات پزشکی.

نیاز اساسی دارد.

· ویژگیهای نظام سلامت چیست؟

در نگاه توسعه ، انسان ، محور توسعه پایدار است. کالای سلامت ، بازار سلامت و نگرش جامعه به سلامت دارای ویژگیهای منحصر به فرد به شرح زیر است:

۱) حقی است همگانی و برابر که نتیجه آن تأمین طولانی ترین عمر ممکن توأم با سلامتی و زندگی با کیفیت و عاری از معلولیت و ناتوانی برای کل آحاد جامعه است.

۲) برخورداری از آن برای تمام سنین و گروه های اجتماعی با هر میزان از درآمد باید در دسترس و قابل استفاده باشد.

۳) خطر و زیان ناشی از بیماری فقط به فرد و خانواده وی مربوط نمی شود و اثر آن به جامعه محلی ، ملی و بین المللی منتقل میشود.

۴) منافع حاصل از خدمات سلامت و اثربخشی آن نقش بزرگی در خارج از بخش سلامت دارد.

۵) خدمات سلامت به عنوان کالایی عمومی از طرف دولتها حمایت و ضمانت میشود و تأمین آن جزء لاینفک حاکمیت است.

· آیا تمام خدمات سلامت بایستی توسط دولت انجام شود و اصولأ نقش بخش غیر دولتی در ارائه این خدمات چیست؟

با توجه به پیش شرطهای استقرار بازار آزاد یعنی رقابت پذیری ، حاکمیت مشتری ، آزادی در انتخاب و جریان آزاد اطلاعات و ویژگیهای خاص کالای سلامت امکان سپردن کامل خدمات سلامت به دست بازار آزاد مشکل و نا ممکن است.مواردی مثل عمومی بودن کالای سلامت ، حیاتی بودن آن ، محدودیت واحدهای ارائه خدمت، عدم تقارن در اطلاعات بهداشتی و پزشکی ، ناهمگونی و ماهیات متفاوت خدمات سلامتی از جمله مواردی است که رقابت پذیری ، آزادی در انتخاب و حاکمیت مشتری را بطور اساسی مخدوش میکند.خدمات سلامت بنابر ماهیتی که دارند باید بطور پیوسته و با حمایت حاکمیت ارائه شوند.سلامتی مناسب ، هزینه های پایین ، رضایتمندی مصرف کنندگان ، برابری دسترسی به خدمات ، تحمل بار مالی خرید خدمات ، جهت گیری اصلی نظام سلامت از نظر عدالت اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی میباشد.

· بطورکلی راهکارهای عملی و اجرایی در جهت تحول و تحرک در حوزه سلامت با توجه به زیر مجموعه های آموزشی - بهداشتی - درمانی - دارویی و اقتصادی را چگونه پیشنهاد میکنید؟

با توجه به مطالب پیش گفت و با تأکید مجدد بر جایگاه سلامت در توسعه پایدار هر کدام از بخشهای فوق را به نحوی بایستی اداره کرد که بتوان ضمن برقراری عدالت در این حوزه به دو هدف اصلی یعنی افزایش طول عمر انسانها همراه با برخورداری کیفی نائل گردید.بنابراین خلاصه اقدامات دولت در حوزه سلامت در بعد اجرایی به شرح زیر است:

۱) افزایش آگاهی عمومی و احساس تعلق اجتماعی آنان و جلب مشارکت مردمی به عنوان سرمایه اصلی توسعه سلامت.

۲) استقلال دانشگاهها و کوشش در جهت تفکیک آنها از بخش بهداشت و درمان و اداره آن بر اساس قانون هیئت امنا و پرهیز از سیاسی کردن دانش پزشکی.

۳) تقویت بعد نظارتی در بخش بهداشت و درمان و تقویت بخش خصوصی در حوزه های عملیاتی و حمایت از آنها در جهت گسترش خدمات و مشارکت بخش خصوصی.

۴) تقویت و پشتیبانی از سازمانهای خصوصی مثل نظام پزشکی و پرستاری به منظور سپردن و اداره کامل بخش خصوصی به این سازمانها و تهیه لوایح و ارائه آن به مجلس در جهت گسترش اختیارات بیشتر به این سازمانها.

۵) ایجاد سازمان مستقل غذا و دارو و تهیه استراتژی دراز مدت سبد غذایی و دارویی و نظارت بر آن و رقابتی کردن ساخت و توزیع دارو و غذا و سپردن آن به بخش خصوصی.

۶) تقویت و پشتیبانی کامل از سازمان هلال احمر بر اساس قوانین بین المللی و کشوری و اجتناب از دخالتهای بی مورد دولت در اداره آن و جلب مشارکت هر چه بیشتر مردمی و نهادهای غیر دولتی.

۷) تقویت سازمانهای غیر دولتی و خیریه مردمی در جهت کمک به حوزه سلامت.

اختصاص سهم سرانه سلامت قابل قبول و کافی در حد استانداردهای بین المللی از در آمدهای عمومی کشور و نظارت بر هزینه ، اثربخشی آن.

۹) تقویت و گسترش کمی و کیفی بیمه های درمانی و سلامت به منظور حمایت از کلیه اقشار مردم مخصوصأ اقشار آسیب پذیر و پرداخت به موقع مطالبات بخش خصوصی و دولتی بر اساس تعرفه های بخش خصوصی مورد تأئید نظام پزشکی برای بخش خصوصی و تعرفه دولتی برای مراکز دولتی.