مجلس،حزب سیاسی یا نهاد تخصصی؟

محمدعلی نظری مهر

مروری بر مجالس هفتگانه ای که پس از پیروزی انقلاب در ایران تشکیل شده اند، نشان می دهد که برغم تمام تفاوت هایی که میان آنها وجود دارد، یک نقطه اشتراک این هفت دوره را به طرز شگفت انگیزی به یکدیگر شبیه می سازد و آن، عبارت است از "سیاست گرایی به جای تخصص محوری".مهندس محمدعلی نظری مهر - کارشناس ارشد ترافیک

به بیان بهتر، در طول تمام این دوره ها، این، "سیاست بازان" بوده اند که ترکیب عمده مجالس را به خود اختصاص داده اند و این در حالی است که مجلس قانونگذاری برغم آنکه دارای شخصیت سیاسی نیز هست، ماهیتاً یک "مجمع تخصصی" است که درباره اداره کشور تصمیم می گیرد و تصمیماتش برای دو قوه دیگر یعنی دولت ودستگاه قضا لازم الاجراست.

اثبات اینکه مجلس، بیش از آنکه دارای شأن سیاسی است جوهره و ماهیت تخصصی دارد کار دشواری نیست و فقط کافی است به ساختار شکلی مجلس بنگریم تا این امر عیان گردد.

هر چند تصویری که از مجلس در اذهان شکل گرفته، مربوط به "صحن علنی" است لکن باید توجه داشت که در ورای این صحن که گاه بسیار خبرساز و پرهیاهو نیز هست، کمیسیون های تخصصی وجود دارند که بخش عمده وقت نمایندگان در آنها می گذرد و آنچه در صحن مطرح می شود، صرفاً مرحله نهایی کار و بررسی هایی است که نمایندگان در کمیسیون بدان پرداخته اند.

مجلس، دارای 14 کمیسیون دائمی و یک کمیسیون فصلی است که عبارتند از:

- کمیسیون انرژی
- کمیسیون عمران
- کمیسیون صنایع و معادن
- کمیسیون قضایی و حقوقی
- کمیسیون اجتماعی
- کمیسیون آموزش و تحقیقات
- کمیسیون اصل نود قانون اساسی
- کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی
- کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات
- کمیسیون بهداشت و درمان
- کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی
- کمیسیون فرهنگی
- کمیسیون اقتصادی
- کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس
"کمیسیون تلفیق" نیز در فصل بودجه تشکیل می شود تا به بررسی بودجه کل کشور بپردازد. به همه اینها بیفزایید
"کمیسیون اصل 44 "را که برای اجرایی کردن این اصل قانون اساسی شکل گرفته است.

نگاهی به این کمیسیون ها، که در واقع استخوان بندی مجلس را تشکیل می دهند و کلیه قوانین مصوب و نیز عملیات نظارتی مجلس، محصول آنهاست، نشان می دهد که هدف از تشکیل مجلس، بررسی "تخصصی مسایل کشور و تصمیم گیری تخصصی درباره آنها"ست و الا لزومی نداشت که این ساختار تخصص گرا در مجلس تعریف شود.

با این حال، هیچگاه ارائه دهندگان فهرست های انتخاباتی در معرفی کاندیداهای خود، به این مهم توجه نکرده اند افرادی که قرار است از سوی آنها به مجلس بروند، قابلیت عضویت در کدام کمیسیون را دارند؟
ملاک عمده برای "جریان های مجلس ساز" در سالهای گذشته ، گرایش های سیاسی و حزبی و جناحی بوده است و به همین دلیل ، توجه به مدرک تحصیلی و تخصص و سوابق اجرایی ، تجربی و علم افراد به حاشیه مسایل سیاسی رفته و نتیجه نیز آن شده است که اولاً در هنگام ارائه فهرست های انتخاباتی، تناسب کامل بین تخصص های کاندیداها و کمیسیون های تخصصی مجلس وجود نداشته است و ثانیاً در زمان آغاز به کار مجالس، همواره با این مشکل مواجه بوده ایم که برای عضویت در بسیاری از کمیسیون ها، افرادی که متخصص مرتبط با آن باشند، نبوده و یا تعداشان اندک بوده است و در نهایت مجبور شده اند افرادی که تخصص های دیگری دارند را در کمیسیونی عضو کنند که هیچ ربطی به رشته تحصیلی و سوابق اجرایی اش نداشته است.

مثلا کسی که دارای مدرک کارشناسی اجتماعی است عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی شده، کارشناس ارشد مدیریت امور دفاعی به کمیسیون فرهنگی رفته و دکترای علوم قرآن و حدیث، به عضویت کمیسیون انرژی منصوب شده و یا فارغ التحصیل رشته ادبیات فارسی، عضو کمیسیون عمران شده است، کمیسیونی که در آن مدام بحث های فنی و مهندسی مطرح می شود و البته این، مشتی است نمونه خروار!

در دوره فعلی انتخابات نیز، هر چند فهرست های انتخاباتی تا این لحظه قطعی نشده اند، لکن به نظر می رسد این بار نیز جریان های سیاسی ، اشتباه فاحش هفت دوره گذشته را تکرار خواهند کرد و تخصص گرایی را به محاق خواهند سپرد و در نهایت فهرست های سیاسی، بر همان مبانی و رویکردهایی شکل خواهند گرفت که پیش از این بوده است.

به نظر می رسد در چنین شرایطی رأی دهندگان می توانند قصور و تقصیر فهرست دهندگان را با "رأی به تخصص ها و نه نام ها و فهرست ها" جبران کنند و به کسانی رای دهند که تخصص های آنها به درد مجلس و کمیسیون های تخصصی اش می خورد والا رأی به کسانی که تنها هنرشان نطق پیش از دستور و تبریک و تسلیت و محکوم کردن و ... است، دردی از جامعه دوا نخواهد کرد.
ای کاش از مجلس هشتم صدای متخصصان به گوش رسد و ای کاش یادمان نرود که مجلس حزب سیاسی نیست بلکه یک نهاد تخصصی است .